Analiza ekonomiczno-finansowa gospodarstw domowych

Prowadzenie szczegółowej analizy funkcjonowania na rynku gospodarstw domowych musi wiązać się bezpośrednio z analizą ekonomiczno-finansową. W tym wypadku kluczowym elementem, który podlega ocenie, jest przede wszystkim kapitał, który wyrażany jest zazwyczaj wyłącznie w środkach pieniężnych, a zatem w ramach analizy ekonomicznej czynniki związane z zarządzanym majątkiem nie są aż tak istotne.

Pewne trudności w tym zakresie wiążą się z faktem, iż gospodarstwa domowe działają nieco inaczej niż przedsiębiorstwa, ponieważ niejednokrotnie produkują zasoby lub przetwarzają nabyte dobra w jakimś stopniu, co niezwykle trudno jest zawrzeć w analizie finansowej, ponieważ nie wpływają te zjawiska w bezpośredni sposób na stan kapitału gospodarstwa domowego (np. produkowanie pożywienia z podproduktów, naprawa uszkodzonych ubrań itp.). Z powyższych względów konieczne jest oddzielenie analizy finansowej od analizy ekonomiczno-technicznej, gdzie w tym drugim przypadku chodzi o przeanalizowanie właściwego stanu posiadania gospodarstwa domowego.

Analiza ekonomiczno-finansowa nie jest prowadzona wyłącznie w ramach podmiotów zajmujących się analizą statystyczną, ponieważ cele jej przeprowadzania nie obejmują wyłącznie zakresu poznawczego, lecz niejednokrotnie mają wymiar praktyczny. W wypadku analizy praktycznej chodzi zatem o opisanie rzeczywistego stanu rzeczy w celu polepszenia funkcjonowania podmiotu - w takiej sytuacji można stwierdzić, iż analizę tego typu przeprowadzają niejednokrotnie same gospodarstwa domowe (np. w sytuacji planowania większej inwestycji, jak chociażby zakupu samochodu). Przy prowadzeniu podobnych badań stosowane są rozmaite metody: ilościowe, jakościowe, dedukcyjne, indukcyjne oraz porównania, gdzie dobór metod dotyczy głównie celów poznawczych oraz wynika w dużej mierze z tego, jakie właściwie zjawisko próbuje się dostrzec w prowadzonych badaniach.

Z prowadzeniem analizy ekonomiczno-finansowej łączą się dwa charakterystyczne pojęcia, jakimi jest bilans oraz budżet gospodarstwa domowego (czy też gospodarstw domowych). Przez pojęcie bilansu majątkowego rozumie się usystematyzowane, syntetyczne, sporządzony na określony moment (np. dzień lub miesiąc bilansowy) zestawienie jego składników majątkowych (aktywów) oraz źródeł ich finansowania (pasywów). Tymczasem budżet gospodarstwa domowego rozumiany jest nieco inaczej niż budżet w kontekście zarządzania przedsiębiorstwem czy też instytucją publiczną, ponieważ w tych dwóch przypadkach budżet rozumiany jest przede wszystkim jako pewien plan wydatków i dochodów, który bardzo często przybiera formę oficjalnego dokumentu. W przypadku gospodarstw domowych budżet rozumiany jest jako "usystematyzowane zestawienie przychodów oraz rozchodów pieniężnych i niepieniężnych w określonym czasie" . Istotne w tym zakresie jest to, czy budżet tworzony jest na potrzeby zewnętrzne czy wewnętrzne, ponieważ w tym drugim przypadku rzadko ma on formę dokumentu, lecz jest raczej swoistą analizą własnego stanu posiadania gospodarstwa domowego.

Analiza budżetu oraz bilansu opiera się zatem na dwóch podstawowych różnicach - w pierwszym przypadku przedmiotem poddawanym analizie są przede wszystkim dochody i rozchody i na ich podstawie wyciąga się dalsze wnioski w zakresie tego, jaka jest sytuacja danego gospodarstwa lub gospodarstw domowych. Tymczasem w przypadku bilansu kluczowe jest pojęcie majątku, który rozumiany jest jako zasób dóbr materialnych i niematerialnych (a także finansowych) stanowiących wspólną wartość gospodarstwa domowego lub jego poszczególnych członków i służący do działalności wytwórczej oraz konsumpcyjnej całego gospodarstwa. O ile w przypadku budżetu mowa jest wyłącznie o kapitale i finansach, o tyle w przypadku bilansu analizie poddawane są także czynniki niematerialne, które wiążą się z niezwykle szerokim pojęciem kapitału ludzkiego, gdzie istotna są takie czynniki, jak chociażby wiedza, wykształcenie czy motywacja poszczególnych członków gospodarstwa domowego.

Podsumowując należy podkreślić, że analizowanie funkcjonowania gospodarstw domowych jest niezwykle skomplikowanym problemem - jako że omawiane podmioty gospodarcze są najmniejszymi jednostkami gospodarczymi, przez co cechuje je przede wszystkim bardzo duże zróżnicowanie. W ramach prowadzonej analizy trudne jest zatem jednoznacznie i całościowe opisanie sytuacji gospodarstw domowych na rynku, dlatego też w wielu pracach naukowych zwraca się szczególną uwagę na poszczególne aspekty działalności gospodarstw domowych - tak w zakresie teoretycznym (funkcje oraz klasyfikacja), jak i w zakresie praktycznym (zachowania na rynku, sytuacja finansowa). Bardzo ważne są także zależności, jakie istnieją między poszczególnymi czynnikami w kontekście funkcjonowania gospodarstw domowych. Szczególnie istotne są tu elementy analizy gospodarczej w zakresie makroekonomii, które wiążą się bezpośrednio z tym, jak działa państwo oraz jak poszczególne aspekty działalności państwa i administracji rządowej wpływają na funkcjonowanie gospodarstw domowych.