Co to jest Produkt Krajowy Brutto - PKB?

Czym jest PKB? W czasach wszechobecnego kryzysu z każdej strony dopływają do nas informacje na temat stanu gospodarki. Jednym z wskaźników, o którym często można usłyszeć jest PKB, czyli Produkt Krajowy Brutto.

Sama nazwa wiele zdradza, dlatego nie trudno zrozumieć, co kryje się za tymi słowami.

Definicja PKB

Definicja mówi, że PKB to jeden z podstawowych mierników dochodu narodowego. PKB jest to zagregowana (całkowita) suma dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w ciągu określonego czasu (najczęściej roku). Jedynym kryterium jest miejsce wytworzenia dóbr, nie ma znaczenie pochodzenie kapitału (jeżeli chcemy policzyć sumę dóbr i usług finalnych wytworzonych przez kapitał pochodzący z danego kraju, należy sięgnąć po Dochód Narodowy).

Pomiary PKB

Istnieją trzy sposoby pomiaru PKB, w zależności, od której strony gospodarki spojrzeć - strona produkcyjna, wydatkowa i dochodowa.

Spojrzenie od strony produkcyjnej, opiera się na założeniu, że PKB jest sumą towarów i usług finalnych wytworzonych w gospodarce. W skali mikroekonomicznej (przedsiębiorstwa), jest to tzw. wartość dodana.  Suma wartości dodanych wszystkich podmiotów gospodarujących na terenie danego kraju jest wielkością PKB.

Czym jest wartość dodana? Najprościej mówiąc, jest to przyrost wartości powstały w skutek produkcji dobra lub wykonania usługi. Rachunkowo jest to różnica pomiędzy całkowitym przychodem ze sprzedaży a całkowitymi kosztami. Np. Jaś posiada firmę produkującą i sprzedającą meble. W 2011 roku sprzedał towar za 180 000 zł, a jego koszty całkowite wyniosły 120 000 zł. Wytworzona wartość dodana wynosi 60 000 zł.

PKB = suma wartości dodanej wszystkich gałęzi gospodarki

Drugi sposób pomiaru PKB jest spojrzeniem od strony wydatkowej. PKB jest sumą wydatków nabywców wartości dodanej na terenie kraju, a więc:
PKB = konsumpcja + inwestycje + wydatki rządowe + eksport - import + zmiana stanu zapasów

Trzecie spojrzenie od strony dochodowej wynika z faktu, że PKB musi być równe sumie dochodów z wszystkich możliwych źródeł, stąd:
PKB = dochody z pracy + dochody z kapitału + dochody państwa + amortyzacja

Wiemy już czym jest PKB oraz jak je policzyć. Przyjrzyjmy się teraz sposobom przedstawiania PKB.

Sposoby przedstawiania PKB

Pierwszym sensowym podziałem jest podział PKB na nominalne i realne. PKB nominalne wyrażone jest w obecnej wartości pieniądza. PKB realne wyrażone jest za pomocą realnej wartości pieniądza, a więc z uwzględnieniem wpływu inflacji.

Sama wartość PKB mówi jedynie o wielkości gospodarki oraz o tendencji panującej na przestrzeni lat (czy gospodarka się rozwija, jest w recesji lub stagnacji). Porównywanie wielkości gospodarek za pomocą PKB jest uciążliwe, ponieważ w różnych krajach różnie kształtują się ceny. Z pomocą przychodzi parytet siły nabywczej, który obliczany jest w oparciu o zdefiniowany stały koszyk dóbr i usług.

Porównywanie wielkości gospodarek za pomocą PKB mierzonego parytetem siły nabywczej ma już większy sens. Wartość ta dalej jednak nie uwzględnia liczby mieszkańców kraju. Dzieląc PKB mierzone parytetem siły nabywczej przez liczbę mieszkańców danego kraju otrzymamy wskaźnik, dzięki któremu można porównać zamożność obywateli poszczególnych krajów. Jest to PKB per capita mierzone parytetem siły nabywczej.

Mimo wszystko wskaźnik PKB nie jest uznawany za najlepszy do porównywania zamożności społeczeństwa różnych krajów. PKB per capita mierzone parytetem siły nabywczej nie uwzględnia wielu czynników mających znaczący wpływ na poziom życia społeczeństwa:

• Nie uwzględnia wpływów płynących z szarej strefy;
• Nie uwzględnia ilości czasu pracy poświęconego na wytworzenie dóbr i usług;
• Nie uwzględnia kosztów zewnętrznych, np. emisji szkodliwych spalin, hałasu itp.;
• Nie uwzględnia rozwarstwienia dochodów w społeczeństwie.

Znacznie lepszym wskaźnikiem mierzącym poziom życia jest HDI (Human Development Index), w którym PKB jest jedynie jednym z czynników mierzących jakość życia. Mimo swoich wad, PKB pozostaje najbardziej rozpowszechnionym i najprostszym wskaźnikiem obrazującym zamożność zarówno całego społeczeństwa jak i przeciętnego obywatela.