Rodzaje kredytów - kryteria podziału

Kredyt to podstawowa usługa świadczona przez banki podmiotom zewnętrznym. Banki w Polsce stosują różne podziały kredytów, w zależności od przyjętych kryteriów. Często ten sam typ kredytu ma różne nazwy, ale tego rodzaju praktyka jest dozwolona i umocowana w prawie.

Wyróżnia się kilka kryteriów podziału kredytów

Ogromną rolę odgrywa tutaj okres kredytowania, formy płatności, rodzaj waluty, warunki kredytowe, typy rachunków bankowych czy ryzyko bankowe. W zależności od tych cech dana usługa może posiadać różne nazwy.

Ze względu na tak zwany okres kredytowania, wyróżnia się trzy rodzaje kredytu

• Pożyczka krótkoterminowa jest udzielana na maksymalnie rok,
• Pożyczka średnioterminowa obejmuje okres od roku do 5 lat,
• Kredyt długoterminowy udzielany jest na okres powyżej 5 lat.

Badania pokazują, że kredyty krótkoterminowe to ponad 90% ogólnej liczby kredytów. Z drugiej strony, kredytów długoterminowych jest niewiele. Pożyczki krótkoterminowe to zazwyczaj małe kredyty, więc przypada na nie około 40% środków angażowanych przez banki w akcję kredytową. Kredyty długoterminowe pełnią najczęściej rolę kredytów inwestycyjnych dla przedsiębiorstw lub kredytów hipotecznych.

Ze względu na formy płatności można mówić o dwóch rodzajach kredytu:

• gotówkowych,
• bezgotówkowych.

Kredyty gotówkowe bank w całości wypłaca w formie gotówki. Pożyczka bezgotówkowa jest przelewana na konto klienta lub na rachunek dostawcy czy wykonawcy jakiejś konkretnej usługi. W przypadku zakupu sprzętu RTV, gdy klient nabywa go przy użyciu kredytu, to kredyt ten jest przelewany bezpośrednio na konto sprzedawcy. Kredyty gotówkowe to mały procent ogólnej sumy kredytu, ponieważ banki uważają formę bezgotówkową za bezpieczniejszą i zmniejszającą ryzyko malwersacji pieniężnych.

Pożyczki można również podzielić ze względu na formę warunków kredytowych. Mówi się tutaj o kredytach:

• komercyjnych,
• preferencyjnych.

Ponad 90% tak zwanej masy kredytów zalicza się do kredytów komercyjnych. Chodzi o pożyczki, których koszt wynika z rachunku ekonomicznego banku, przy uwzględnieniu kosztów pieniądza oraz konkurencję z innych banków. Istnieją jednak podmioty, które udzielają kredytów preferencyjnych. Są one udzielane na znacznie lepszych warunkach, niż wynika to z rachunku ekonomicznego. Zazwyczaj, w przypadku takich umów oprócz banku i kredytobiorcy pojawia się również trzeci podmiot, pełniący rolę sponsora. Jest nim najczęściej instytucja państwowa lub międzynarodowa. W ramach umowy z bankiem część oprocentowania nominalnego spłaca kredytobiorca a cześć instytucja sponsorująca.

Ze względu na rodzaj waluty w jakiej dokonuje się transakcja kredytowa, wyróżniamy:

• kredyty złotowe,
• kredyty dewizowe.

Kredytów dewizowych udziela się najczęściej w walucie obcej. Klienci chętnie decydują się na dolara, euro, franka szwajcarskiego oraz kilka innych walut. Koszty oblicza się również w tych walutach, a dopiero później są przeliczane i wypłacane w polskich złotych. W praktyce tylko niewielka część tego rodzaju kredytów wypłacana jest w dewizach. Natomiast kredyty złotowe to tradycyjne pożyczki wypłacane w polskich złotych.

Kryterium podziału kredytu może się również odnosić do typu rachunku bankowego. Mówimy wtedy o kredycie:

• w rachunku bieżącym,
• kredytowym.

Pożyczka w rachunku bieżącym to zadłużenie, które występuje w postaci salda debetowego na konkretnym rachunku kredytobiorcy. Kredyt ten powstaje w wyniku dyspozycji płatniczych realizowanych w ramach tego rachunku. Wpływy na rachunek bieżący zmniejszają zadłużenie. Zdecydowana większość kredytów udzielana jest jednak w rachunku kredytowym. Bank podczas podpisania umowy z kredytobiorcą otwiera mu specjalny rachunek, na którym odbywają się wszelkie rozliczenia związane z kredytem. To działanie ułatwia bankom kontrolę nad działalnością kredytową danego klienta i pomaga zmniejszać błędy w rozliczeniach.

Jedno z kryteriów odnosi się do kredytów udzielanych przez NBP bankom komercyjnym. Mówimy tutaj o trzech rodzajach kredytu:

• Kredyt refinansowy jest zbliżony do kredytu udzielanego przez banki komercyjne swoim klientom. Bank Centralny musi w tym przypadku uwzględniać zdolność kredytową konkretnego podmiotu finansowego.
• Kredyt redyskontowy wiąże się z obrotem wekslami o krótkich terminach płatności. Bank Centralny wykupuje te weksle od banków komercyjnych.
• Ostatnim rodzajem kredytu w tym kryterium jest kredyt lombardowy, który opiera się na zasadzie papierów wartościowych emitowanych przez Narodowy Bank Polski, banki komercyjne oraz Skarb Państwa.

Kredyty dzielą się również ze względu na ryzyko bankowe i nazywa się je wtedy kredytami zagrożonymi. Można mówić o kredytach poniżej standardu jeżeli ich spłata jest wątpliwa, a bank otrzymuje wpłaty od kredytobiorcy z opóźnieniem od 1 do 3 miesięcy. Kredyty wątpliwe to takie, gdzie opóźnienie spłaty należności rat kapitału wraz z odsetkami wynosi od trzech do sześciu miesięcy. Kredyty stracone to dla banku pożyczki, które nie są spłacane przez okres powyżej 6 miesięcy. Takie zobowiązanie finansowe ma niewielkie szanse na całkowitą spłatę.

Stosowanie specjalnych kryteriów w nazewnictwie i podziale kredytów bankowych pomaga podmiotom finansowym nimi zarządzać. Każdy z tych kryteriów charakteryzuje się specyficznymi cechami i może w przyszłości generować inne problemy. Dlatego banki określają każdy kredyt, którego udzielają w oparciu o ww. kryteria, a następnie monitorują spłatę stosując odpowiednie mechanizmy.