Dochód narodowy - czym jest, jak go obliczyć? Wzór na dochód narodowy

Dochód narodowy jest jednym z podstawowych wskaźników ekonomicznych, który często stosowany jest w różnego rodzaju analizach teoretycznych oraz empirycznych. Jeśli uwzględnimy, jaka jego część przypada na jednego mieszkańca, uzyskamy informację o stopniu zamożności danego kraju.

Taki sposób mierzenia dobrobytu nie jest pozbawiony wad, jednak stanowi punkt odniesienia, ułatwiający analizę tego, w jaki sposób funkcjonuje i rozwija się dana gospodarka.

Co to jest dochód narodowy?

W dochodzie narodowym uwzględnia się zarówno wielkości realne, czyli strumienie dóbr i usług, które zostały wytworzone w gospodarce w ciągu roku, jaki i wielkości nominalne, wyrażone w pieniądzu. W porównaniu z Produktem Narodowym Brutto, w lepszy sposób odzwierciedla on wielkość dochodu, jaka powstaje w gospodarce. Mimo to jest rzadziej stosowany, gdyż precyzyjne określenie amortyzacji, przy uwzględnieniu skali makroekonomicznej, jest niezwykle trudne.

Dochód narodowy jest zatem miarą produkcji, jaka została wytworzona w danym czasie, przy pomocy czynników produkcji, które są w posiadaniu obywateli danego kraju, niezależnie od tego, czy użyto ich na terytorium kraju czy też za granicą. Wyrażany jest w cenach czynników produkcji.

W praktyce oznacza to, iż dochód narodowy wskazuje, ile środków dana gospodarka może przeznaczyć na finansowanie wydatków i inwestycji, przy czym część tej puli musi zostać zarezerwowana na pokrycie amortyzacji oraz utrzymanie lub wzrost zasobu kapitału, który wraz z upływem czasu zużywa się. Dochód narodowy to zatem kategoria, która odnosi się do gospodarki jako całości.

Jak obliczyć dochód narodowy? Wzór

W celu określenia wysokości dochodu narodowego, musimy znać wartość PKB w cenach rynkowych, która będzie punktem wyjścia do dalszych obliczeń. Produkt krajowy brutto określa wartość dóbr i usług finalnych, które zostały wytworzone przez czynniki wytwórcze znajdujące się na terenie danego kraju, niezależnie od tego, czy są w posiadaniu obywateli tego państwa czy też cudzoziemców. Od wielkości tej odejmujemy podatki pośrednie (PP) i dodajemy subsydia państwowe (S), otrzymując w ten sposób PKB w cenach czynników produkcji.

PKB ccp = PKB cr - PP + S

Następnie pomniejszamy PKB w cenach czynników produkcji o dochody netto otrzymywane z tytułu pracy i własności za granicą (DN). Pozwala nam to obliczyć produkt narodowy brutto (PNB) w cenach czynników produkcji.

PNB ccp = PKB ccp + DN

Warto przy tym pamiętać, iż DN stanowią różnicę pomiędzy dochodami uzyskiwanymi za granicą przez czynniki produkcji będące w posiadaniu obywateli danego państwa a dochodami uzyskiwanymi w kraju przez czynniki produkcji należące do obcokrajowców. Dochód narodowy to zatem wielkość uwzględniająca istnienie wymiany handlowej oraz swobodnego przepływu kapitału pomiędzy krajami.

Ostatni krok to odjęcie od PNB w cenach czynników produkcji amortyzacji (A). Wówczas osiągamy produkt narodowy netto w cenach czynników produkcji, czyli inaczej mówiąc dochód narodowy (Y).

PNN ccp = Y = PNB ccp - A

Obliczając dochód narodowy, zakłada się, iż wykorzystywane w procesie wytwórczym zasoby podlegają zużyciu fizycznemu, przez co ich aktualne parametry techniczne różnią się w stosunku do tych obserwowanych wraz z rozpoczęciem używania danego urządzenia. Wciąż są one sprawne, jednak wraz z upływem czasu pogarsza się ich wydajność, dokładność czy też energooszczędność. To ekonomiczne zużycie obrazuje właśnie amortyzacja.

Dochód narodowy miarą dobrobytu

Dochód narodowy najczęściej stosuje się po to, aby porównać sytuację gospodarczą poszczególnych krajów. Służyć może  także do pomiaru poziomu dobrobytu poszczególnych jednostek oraz społeczeństwa jako całości. Aby uzyskać wskaźnik zamożności, wystarczy podzielić wartość dochodu narodowego uzyskanego w danym roku przez liczbę obywateli danego kraju. Otrzymamy wówczas dochód narodowy per capita. Jest to jednak niedoskonały wskaźnik dobrobytu, gdyż nie uwzględnia między innymi:

• negatywnych efektów zewnętrznych związanych z wytwarzaniem dóbr i usług, takich jak zanieczyszczenia środowiska, hałas, korki drogowe,
• działalności nierynkowej, która tworzy wartość, czyli na przykład wszelkich prac w gospodarstwie domowym, takich jak gotowanie, sprzątania, opieka nad dziećmi, samodzielne naprawianie sprzętów, majsterkowanie,
• wartości pracy wytworzonej bezpłatnie przez wolontariuszy,
• negatywnych skutków produkcji dóbr szkodliwych dla zdrowia i życia, takich jak papierosy i alkohol,
• wartości czasu wolnego,
• produkcji nieewidencjonowanej, czyli tak zwanej czarnej strefy, obejmującej niezarejestrowaną produkcję czy też wwóz towarów prawnie zabronionych.

Zarzutem kierowanym wobec stosowania dochodu narodowego jako miary zamożności jest także to, iż wysoka jego wartość niekoniecznie przekłada się na zwiększenie dobrobytu całego społeczeństwa. Istnieją bowiem grupy uprzywilejowane, które w procesie wtórnego podziału bogactwa, czyli redystrybucji, otrzymują więcej, dzięki czemu ich zdolność do konsumpcji wzrasta. Inne zaś są pomijane lub marginalizowane, co przyczynia się do wzrostu dobrobytu jedynie określonej grupy, a nie całego społeczeństwa.