Prywatyzacja - czym jest? Cele, zalety, wady prywatyzacji

Przeniesienie własności, majątku lub biznesu z rąk rządu w posiadanie sektora prywatnego nazywa się powszechnie prywatyzacją. Na przykład: jeśli osoba fizyczna lub organizacja kupuje wszystkie akcje spółki giełdowej, w praktyce oznacza to, że stają się prywatne. Kwestia prywatyzacji budzi wiele emocji. Jakie są zalety i wady tego rozwiązania? Czy słusznie budzi tak wiele emocji?

Czym jest i na czym polega prywatyzacja?

Prywatyzacja polega na sprzedaży majątku państwowego sektorowi prywatnemu. Argumentuje się, że sektor prywatny ma tendencję do bardziej efektywnego prowadzenia działalności gospodarczej ze względu na motywację zysku. Prywatyzację często osiąga się poprzez wprowadzenie nowej prywatnej spółki na giełdę.

Podstawowe cele prywatyzacji

Można je podsumować następująco:

• zwiększenie wydajności i zmniejszenie rozmiaru sektora publicznego;
• zmniejszenie długu/deficytu publicznego;
• pozyskiwanie środków finansowych;
• wzmocnienie rynków akcji.

Aktywa państwowe mogą być sprzedawane prywatnym właścicielom lub mogą zostać zniesione ustawowe ograniczenia konkurencji między przedsiębiorstwami prywatnymi i publicznymi. Usługi świadczone wcześniej przez rząd mogą być zlecane na zewnątrz.

Zalety prywatyzacji

Głównym argumentem przemawiającym za prywatyzacją jest to, że prywatne firmy mają motywację zysku do obniżania kosztów i zwiększania wydajności. Twierdzi się, że rządy są słabymi menedżerami gospodarczymi. Są motywowani naciskami politycznymi, a nie zdrowym rozsądkiem biznesowym, tak ważnym przy podejmowaniu decyzji o znaczeniu ekonomicznym. Wielu myśli tylko w kategoriach następnych wyborów. Na przykład prawdopodobieństwo reelekcji zależy od możliwości zatrudnienia i płac wyborców - jeśli polityk przesadza w przedsiębiorstwach państwowych i daje pracownikom wysokie pensje, będą oni bardziej skłonni głosować na zasiedziałą partię.

Zwolennicy tego rozwiązania postulują, że prywatyzacja w ogromnym stopniu pomaga w utrzymaniu potrzeb konsumentów na pierwszym miejscu. Prywatyzowana własność, jeśli właściwie i rozsądnie pożytkowana, pomaga rządom spłacać ich długi. Widoczny jest także wpływ na rynek pracy - pomaga w zwiększeniu długoterminowych miejsc pracy oraz promuje konkurencyjność i otwartą gospodarkę rynkową. Prywatyzacja zwiększa konkurencję. Często wraz z deregulacją następuje prywatyzacja monopoli państwowych. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że eksport firmy wzrośnie w wyniku prywatyzacji, przede wszystkim dlatego, że zmienia się ich podejście do ryzyka i zysków. Prywatyzacja może prowadzić do pozytywnego cyklu między produktywnością, eksportem i zatrudnieniem.

Wady prywatyzacji

Jednak krytycy twierdzą, że prywatne firmy mogą wykorzystywać swoją władzę monopolistyczną i ignorować szersze koszty społeczne, jakie łączą się z prywatyzacją i wpisaniem pewnych obszarów gospodarki w logikę zysku. Operacja nastawiona na zysk prezentowana przez większość firm nie może na przykład decydować o zapewnieniu opieki zdrowotnej ubogim lub rozszerzeniu edukacji na dzieci z ubogich rodzin lub z trudnościami w nauce. Prywatyzacja może zatem pozostawać w sprzeczności z interesem publicznym. Menedżerowie sektora prywatnego mogą nie mieć skrupułów przy przyjmowaniu strategii zarobkowych lub praktyk korporacyjnych, które sprawiają, że podstawowe usługi są niedostępne lub niedostępne dla dużej części populacji. Dobro publiczne jest często niedostatecznie świadczone na wolnym rynku, ponieważ jego cechy braku rywalizacji i niemożliwości wykluczenia oznaczają, że istnieje zachęta do niepłacenia. Krytycy powszechnej prywatyzacji twierdzą, że własność prywatna niekoniecznie przekłada się na poprawę efektywności. Wiele mówi się o tym, jak destrukcyjny wpływ dla społeczeństwa miała masowa prywatyzacja państwowych przedsiębiorstw w okresie transformacji. Wiele osób pozbawionych zostało źródła dochodów i perspektyw na dalszy rozwój kariery. Uznanie fabryk i PGR-ów za nierentowne zniszczyło życie wielu ludziom.

Rząd jest co prawda bardzo często motywowany krótkoterminowymi naciskami, ale prywatne firmy mogą to robić również. Często tak się właśnie dzieje. Prywatyzacja tworzy prywatne monopole, takie jak przedsiębiorstwa wodociągowe i kolejowe. Te wymagają regulacji, aby zapobiec nadużywaniu władzy monopolistycznej. Prywatne monopole mogą osiągać ogromne zyski, pobierając ceny wyższe, niż mogłaby żądać konkurencyjna firma - z tego powodu są albo zdelegalizowane w społeczeństwach rynkowych, albo przejmowane przez państwo.

Wnioski dotyczące prywatyzacji

Głównym powodem prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych jest depolityzacja firm. Prywatyzacja - podobnie jak własność państwowa - jest często oskarżana o korupcję, ale prywatyzacja jest zdarzeniem jednorazowym: państwo odrywa się od spółki i w przyszłości nie może bezpośrednio ingerować w jej działalność. To znacznie lepiej niż państwowa własność przedsiębiorstw, gdy politycy mogą stale wpływać na codzienne decyzje biznesowe firm. Jak każde zakrojone na szeroką skalę społeczne działanie, prywatyzacja ma swoje wady i zalety, a jej ocena zależy w dużej mierze od tego, po jakiej stronie ideowej się stoi. W dyskusji o jej znaczeniu nie można lekceważyć jej społecznego wpływu i znaczenia dla gospodarki. Chłodna kalkulacja jest w tym wyrokowaniu wskazana.