Wybitni polscy ekonomiści - Michał Kalecki, Kazimierz Łaski, Tadeusz Kowalik i inni

Ekonomia jest niezwykle ważną dziedziną nauki. Kształtuje ona warunki funkcjonowania społeczności. Nie wolno pomijać jej roli w kreowaniu porządku społecznego. Dokonania teoretyków zawsze są odpowiedzią na pewne konkretne okoliczności społeczno-gospodarcze. Dorobek teoretyczny ekonomistów jest ważną podstawą prowadzenia polityki przez różne rządy. Już Keynes mówił, że politycy myślący nie podlegają żadnym wpływom ideologicznym, zazwyczaj kierują się ślepo ustaleniami jakichś ekonomistów. Jest to trudny do zaprzeczenia fakt.

Wybitni polscy ekonomiści - Michał Kalecki, Kazimierz Łaski, Tadeusz Kowalik, Róża Luksemburg

Z tego też powodu warto uznać doniosłą rolę refleksji ekonomicznej. Dobra teoria powinna być przystosowana do danego kontekstu. Nie zawsze pewne rozwiązania można przełożyć na obcy grunt. Dlatego warto poświęcić chwilę na refleksję nad wybitnymi polskimi ekonomistami.

Michał Kalecki

Jednym z najwybitniejszych postaci polskiej ekonomii jest Michał Kalecki. Jest prawdziwą legendą na skalę światową. Mówi się, że był nawet bliski zdobycia nagrody Nobla z dziedziny ekonomii. Opracował on teorie zbliżone do przemyśleń Keynesa niezależnie od niego. Znany jest przede wszystkim z opracowania teorii efektywnego popytu i uznania w tym kontekście kluczowej roli państwa w stabilizacji cyklu koniunkturalnego. Promował on politykę pełnego zatrudnienia, bezrobocie uważając nie tylko za dramat w wymiarze jednostkowego życia, ale też dramat dla całej gospodarki. Starał się odpowiedzieć na pytanie - jaka polityka gospodarcza zapewni partycypację wszystkim klasom społecznym? Promował stabilność gospodarczą twierdząc przekornie wbrew neoklasycznym ekonomistom, że każdy długi okres składa się z okresów krótkich, dlatego nie należy gospodarki pogrążonej w kryzysie zostawiać samej sobie. Wkład Kaleckiego jest nieoceniony. Wzbogacił on nie tylko teorię kwestii rozwoju w gospodarce rynkowej, ale też centralnie planowanej i gospodarek rozwijających się. Jego teorie mogą okazać się przydatne także w obliczu problemów współczesnej gospodarki kapitalistycznej. Poświęcał on dużo wysiłku na badanie natury kryzysów gospodarczych i możliwych środków zapobiegawczych. Opracował teorię cyklicznych wahań koniunktury. Postulował on model gospodarki mieszanej, łączącej państwowy interwencjonizm i funkcjonowanie rynku. Państwo miałoby rekompensować niedogodności wynikające z niedoskonałej konkurencji. Był bezwzględnym krytykiem ekonomii neoliberalnej, wytykając jej różne sprzeczności i złudzenia obiektywności. Dokonania Kaleckiego obejmują wiele dziedzin ekonomii. Bez wątpienia jest on najwybitniejszym przedstawicielem tej dziedziny wśród Polaków.

Kazimierz Łaski

Mniej znanym, ale równie wartościowym jest dorobek ucznia Kaleckiego, Kazimierza Łaskiego. Łaski jest najbardziej znanym krytykiem terapii szokowej wprowadzonej przez Leszka Balcerowicza w okresie polskiej transformacji ustrojowej. Koncentrował się na teorii pracy, zwracając uwagę na to, że jest ona dobrem innego rodzaju niż inne produkty na rynku. Sprzeciwiał się obniżkom płac, postulując, że obniża ona poziom popytu konsumpcyjnego i prowadzi do stagnacji. Sprzeciwiał się także postrzeganiu długu publicznego jako największe zło. Według Łaskiego deficyt budżetowy jest normalnym narzędziem. Opowiadał się także za równością społeczną, apelując do elit o większą solidarność.

Tadeusz Kowalik

Retoryka Łaskiego zbliżona jest do tej reprezentowanej przez Tadeusza Kowalika. On także przeprowadził fundamentalną krytykę polskiej transformacji. Zarzucał elitom, że nie zrealizowały one założeń Okrągłego Stołu i skupiły się wyłącznie na urzeczywistnianiu własnych interesów. Sprzeciwiał się słynnemu stwierdzeniu, że "There Is No Alternative", uważając je za morderstwo debaty na temat lepszego społeczeństwa. Tak jak poprzednicy, podkreślał kluczowe znaczenie udziału płac w PKB. Popierał aktywność związków zawodowych i opowiadał się za państwem dobrobytu na wzór skandynawski. Kowalik uważał, że taki model najlepiej sprawdziłby się w Polsce. Państwo opiekuńcze, jako rezultat myśli lewicowej, było według niego najbardziej cywilizowaną wersją kapitalizmu. Ten ekonomista i historyk myśli ekonomicznej to prawdziwy człowiek ideowy - zadeklarowany socjalista o wysoce rozbudowanej wrażliwości społecznej. Patrzył na świat z perspektywy ludzi pokrzywdzonych i sprzeciwiał się wszelkim hierarchiom. Zawdzięczamy mu stwierdzenie, że społeczeństwa mniej zróżnicowane są bardziej stabilne. Niepokoił go zwrot ekonomii w stronę analiz matematycznych. Interpretacja świata społecznego powinna być bardziej zniuansowana, wrażliwa na ludzkie cierpienie. Sprzeciwiał się globalizacji, jako powszechnej amerykanizacji. Jego poglądy mogą brzmieć nieco radykalnie, ale jest to bez wątpienia ważny głos.

Róża Luksemburg

Na koniec postać nieco kontrowersyjna. Dorobek i życie Róży Luksemburg budzi wiele emocji. Problematyczny staje się jej internacjonalizm i specyficzny stosunek do polskiej niepodległości. Nie można jej jednak odmówić pewnych dokonań ekonomicznych: koncepcji akumulacji kapitału i opisania mechanizmów imperializmu z podziałem kapitalizmu na centrum i peryferia. Jej teoria to wzorcowo przeprowadzona radykalna krytyka zastanego systemu.

Polscy ekonomiści zapisali się pozytywnie na kartach historii tej nauki. Warto przypominać ich dorobek w celu ciągłej refleksji nad tym, jak powinno być urządzone społeczeństwo. Różne interpretacje rzeczywistości społecznej przypominają nam, że zastany porządek wcale nie jest jedynym możliwym.